اینستاگرام را باز می‌کنید و با صفحه‌ای روبه‌رو می‌شوید که در نگاه اول آرامش‌بخش است. زنی با لبخند، در لباس‌های رنگ روشن، حرکات یوگا را انجام می‌دهد و زیر لب، آیه‌ای از قرآن را زمزمه می‌کند.

به گزارش خبرگزاری مهر، آگاه نوشت: اینستاگرام را باز می‌کنید و با صفحه‌ای روبه‌رو می‌شوید که در نگاه اول آرامش‌بخش است. زنی با لبخند، در لباس‌های رنگ روشن، حرکات یوگا را انجام می‌دهد و زیر لب، آیه‌ای از قرآن را زمزمه می‌کند. در پستی دیگر، مردی از کارما و قانون جذب در کنار توکل به خدا حرف می‌زند و پکیج آموزشی «موفقیت کوانتومی با عرفان اسلامی» را تبلیغ می‌کند. اینها دیگر تصاویر دور از ذهنی نیستند. به دنیای جدید «بلاگرهای معنوی» خوش آمدید؛ جایی که دین و عرفان، بسته‌بندی ‌شده و آماده فروش، در سبد خرید شماست.

این پدیده که در سال‌های اخیر به لطف شبکه‌های اجتماعی رشد قارچ‌گونه‌ای داشته، بسیار پیچیده‌تر از یک گرایش ساده و مدرن به معنویت است. در واقع، ما با نوعی تحریف سیستماتیک دین روبه‌رو هستیم که در آن مفاهیم عمیق و ریشه‌دار اعتقادی از زمینه اصلی خود خارج شده و با آموزه‌هایی از ادیان شرقی، شبه‌علم و روانشناسی زرد ترکیب می‌شوند تا یک محصول جدید، جذاب و البته سودآور تولید کنند. این محصول، دینی سبک و پاستلی است که نه سختی و تکلیفی دارد و نه نیازی به تعمق. فقط کافی است حال شما را خوب کند.

اسلام، یوگا و آرامش درون!

برای درک بهتر موضوع، بیایید به چند نمونه واقعی نگاه کنیم. یکی از چهره‌های شناخته‌شده در این زمینه، م.ف است. او با ترکیب آموزه‌های اسلامی و مفاهیم قرآنی با تمرینات یوگا و مدیتیشن، توانسته مخاطبان زیادی را به خود جذب کند. در ظاهر، هدف او ارائه راهی برای رسیدن به آرامش روحی و جسمی از طریق تلفیق دو دنیای به ظاهر متفاوت است. اما با کمی دقت متوجه می‌شویم که این ترکیب، یک اسلام گزینشی را ترویج می‌کند. آیاتی که درباره صبر، آرامش و عشق هستند، برجسته می‌شوند اما مفاهیم بنیادینی مانند شریعت، احکام و مسئولیت‌های فردی و اجتماعی یا به کل نادیده گرفته شده یا به شکلی تفسیر می‌شوند که با سبک زندگی مدرن و لیبرال در تضاد نباشند.
نمونه دیگر، م.ن است که با کلیدواژه‌هایی مثل شهود و بیداری معنوی، ترکیبی از عرفان اسلامی و آموزه‌های انگیزشی غربی را ارائه می‌دهد. این افراد و بسیاری دیگر، در حال ساختن یک دین شخصی‌سازی‌شده (Personalized Religion) هستند. دینی که در آن، شما نیازی به پیروی از یک ساختار منسجم ندارید، بلکه می‌توانید مانند یک بوفه سلف‌سرویس، از هر مکتبی چیزی را که دوست دارید بردارید؛ کمی یوگا از هندوئیسم، کمی قانون جذب از روانشناسی عامه‌پسند و چند آیه قرآن برای تزریق اصالت. خطر اصلی اینجاست که این آموزه‌ها در پوشش یک باشگاه، سبک زندگی یا روتین روزانه ارائه می‌شوند تا حساسیت‌برانگیز نباشند و از چارچوب‌های قانونی فرار کنند. آنها یک فرقه مدرن را در قالب یک برند سبک زندگی به مخاطب می‌فروشند. مخاطب احساس نمی‌کند که در حال پیوستن به یک جریان فکری جدید است، بلکه فکر می‌کند در حال ثبت‌نام در یک کلاس ورزشی یا یک دوره خودیاری است.

نگاهی به آن سوی مرزها

شاید فکر کنید این پدیده مختص ایران است اما حقیقت این است که ما با یک روند جهانی طرف هستیم. از اوشو و هند که بگذریم، در غرب، سال‌هاست که جنبش‌های نوظهور دینی (New Religious Movements – NRMs) تحت پوشش سلامت، تندرستی (Wellness) و خودسازی فعالیت می‌کنند. بسیاری از فرقه‌های خطرناک و کنترل‌گر، کار خود را با وعده زندگی بهتر، رژیم‌های غذایی خاص، مدیتیشن یا موفقیت مالی آغاز کرده‌اند. برای مثال، فرقه NXIVM در آمریکا- که رهبر آن به جرم قاچاق انسان و برده‌داری جنسی به ۱۲۰ سال زندان محکوم شد- در ابتدا خود را به عنوان یک مرکز برگزاری کارگاه‌های موفقیت و توسعه فردی معرفی می‌کرد. اعضا با این تصور که در حال یادگیری مهارت‌های رهبری هستند، به تدریج از نظر روانی و مالی به گروه وابسته می‌شدند و مورد استثمار قرار می‌گرفتند. کارشناسان غربی معتقدند که این فرقه‌های مدرن از تکنیک‌های روانشناختی پیچیده‌ای برای جذب و کنترل افراد استفاده می‌کنند. ابتدا با بمباران عشق (Love Bombing)، فرد را غرق در محبت و توجه می‌کنند تا احساس کند جای درستی آمده است. بعد با ارائه پاسخ‌های ساده و قطعی برای مشکلات پیچیده زندگی، تفکر انتقادی او را از کار می‌اندازند. در نهایت، با ایجاد یک حلقه بسته اجتماعی و مالی، خروج از گروه را برای فرد بسیار دشوار می‌سازند.

آسیب‌های عمیق یک بیزینس به ظاهر معنوی

شاید در نگاه اول، فعالیت این بلاگرها بی‌خطر به نظر برسد. در نهایت، آنها از آرامش و حال خوب حرف می‌زنند اما آسیب‌های این جریان بسیار عمیق‌تر از آن چیزی است که به چشم می‌آید. در ساحت اعتقادی که بزرگ‌ترین و ماندگارترین آسیب است، این آموزه‌ها با تهی کردن دین از محتوای اصلی خود، آن را به یک ابزار دم‌دستی بر ای رسیدن به اهداف شخصی تقلیل می‌دهند. خدایی که آنها معرفی می‌کنند، بیشتر شبیه یک غول چراغ جادو! است که وظیفه‌اش برآورده کردن آرزوهای ماست، نه پروردگاری که راه و رسمی برای زندگی تعیین کرده است. این نگاه، در نهایت به سست شدن پایه‌های ایمان و دل‌زدگی از دین واقعی منجر می‌شود.
در ابعاد مادی و مالی نیز، پشت لبخندهای آرامش‌بخش این بلاگرها، یک مدل کسب‌وکار پرسود نهفته است. دوره‌های آموزشی با قیمت‌های گزاف، کارگاه‌های چندمیلیونی، مشاوره خصوصی و فروش محصولات مرتبط، منبع درآمد اصلی آنهاست. مخاطبان، که به دنبال راهی برای رهایی از رنج‌های خود هستند، به راحتی در دام این تجارت معنوی می‌افتند و مبالغ هنگفتی را هزینه می‌کنند، در حالی که همان آموزه‌ها را می‌توانند با یک جست‌وجوی ساده و رایگان پیدا کنند. اما در سمت و سوی روانی و اجتماعی، پیوستن به این جریان‌ها با ایجاد وابستگی به شخص گورو (به آموزگاران و راهنمایان دینی در دین‌های هندوگرایی، بوداگرایی، سیک‌گرایی و جنبش‌های دینی دیگر می‌گویند) یا بلاگر معنوی، استقلال فکری افراد را از بین می‌برد. پیروان یاد می‌گیرند که برای هر تصمیم کوچکی به راهنمایی‌های او نیازمندند. از طرف دیگر، با ایجاد یک حس ما برتر هستیم در میان اعضا، آنها را به تدریج از خانواده و دوستان منتقد خود جدا می‌کنند و باعث انزوای اجتماعی‌شان می‌شوند.

تغییر مرجعیت و آغاز انحراف فکری

این فعالیت‌ها تلاش می‌کنند تا مرجعیت فکری و دینی جامعه را از نهادهای رسمی (علما و حوزه علمیه) به سمت افراد با کاریزمای شخصی و محتوای جذاب سوق دهند. این تغییر مرجعیت، زمینه را برای تفسیر شخصی و غیرمجاز از دین باز می‌کند. رهبر انقلاب نیز تاکید کرده‌اند که دین باید از سرچشمه اصلی آن و با واسطه اندیشمندان بزرگی همچون شهید مطهری دریافت شود، نه بر اساس فهم شخصی در زیست فردی.

دین واقعی یا محصول بسته‌بندی‌شده؟

پدیده تحریف دین در شبکه‌های اجتماعی، یک زنگ خطر جدی است. این فقط یک مد زودگذر نیست، بلکه نشانه یک تغییر عمیق‌تر در رابطه انسان مدرن با معنویت است. در دنیایی که همه چیز به یک کالای قابل مصرف تبدیل شده، دین نیز از این قاعده مستثنی نمانده است. بلاگرهای معنوی با هوشمندی، نبض آدم‌های خسته و سردرگم را در دست گرفته‌اند و محصولی را عرضه می‌کنند که تقاضای زیادی برای آن وجود دارد؛ معنویتی آسان، بدون مسئولیت و شخصی‌سازی‌شده. اما این مسیر، در نهایت به سرابی ختم می‌شود که نه تنها آرامش پایداری به همراه ندارد، بلکه فرد را از نظر مالی، روانی و مهم‌تر از همه، اعتقادی، خالی و آسیب‌دیده رها می‌کند. چالش امروز ما، بازشناسی مرز باریک میان هدایت معنوی اصیل و یک بیزینس خوش‌آب‌ورنگ است؛ مرزی که اگر نادیده گرفته شود، می‌تواند به قیمت از دست رفتن جوهره ایمان تمام شود.

تلفیق‌های انحرافی

یکی از بارزترین شیوه‌های انحراف در فضای مجازی، تلفیق نمادها و مفاهیم اسلامی با تکنیک‌های آیین‌های شرقی، به‌ویژه یوگا و مکاتب مدیتیشن است. این تلفیق‌ها اغلب در پوشش سلامت و آرامش اتفاق می‌افتد اما از نظر مبنایی، تعارض‌های عمیقی با اصول توحید و عقلانیت اسلامی دارند. نقد بنیادین نهادهای دینی به مکاتبی چون یوگا، مدیتیشن و ذن به ریشه‌های معرفت‌شناختی آنها برمی‌گردد. این مکاتب فاقد ساختار نظام‌مند فکری و از همه مهم‌تر، فاقد ریشه در آموزه‌های وحیانی هستند. در منظومه فکری اسلام، قوانینی می‌توانند اطمینان‌بخش و خالی از خطا باشند که از منبع آگاه به جهان هستی (تکوین) و شریعت (تشریع)، یعنی خداوند و پیامبران او نشأت گرفته باشند. بنابراین، مکاتب نوظهور به دلیل فقدان اتکا به این منبع غنی و خطاناپذیر، قابل اعتماد نیستند.

تکنیک خاموش‌سازی عقل یا روش گاوی!

یکی از خطرناک‌ترین ابعاد یوگا، تلاش هدفمند آن برای دور نگه داشتن فرد از استدلال و تفکر نقاد است. ساراسواتی ساتیاناندا، از اساتید مطرح یوگا، در تمثیلی آشکارا، روش فراگیری یوگا را «روش گاوی» می‌نامد و بر لزوم دوری از بحث‌های روشنفکرانه، تفکر، قضاوت و استفاده از قوه عاقله تاکید می‌کند. این رویکرد نه تنها یک توصیه، بلکه یک تکنیک کنترل فکری است که مانع بررسی تناقضات منطقی و شرعی آموزه‌ها توسط پیرو می‌شود. این عمل به‌طور مستقیم اصل بنیادین اسلام، یعنی تعقل و خردورزی را هدف قرار می‌دهد و زمینه پذیرش مفاهیم خرافی و شبه‌فلسفی را ایجاد می‌کند.

خطر کندالینی و شرک پنهان

در بطن آموزه‌های کلیدی یوگا، مفاهیمی مانند «کندالینی» (مار خفته درونی) وجود دارد که بیداری آن، حالاتی را به فرد القا می‌کند که پتنجلی (مدون یوگا) آنها را ناشی از نفوذ خدایان می‌داند. این ترویج صریح وجود و تاثیر خدایان غیر از خداوند یکتا، در تضاد مستقیم با اصل توحید اسلامی قرار می‌گیرد. پتنجلی همچنین هشدار می‌دهد که این اعمال خطرناک بوده و احتمال احیای چیزهای نامطلوب در آنها وجود دارد.

معنویت لاکچری و تنزل دین به ابزار مصرفی

برخی از این بلاگرها با تبدیل مفاهیم عمیق معنوی به روتین‌های لاکچری (مانند روتین پوستی، دفترچه شکرگزاری و شمع‌تراپی) و وعده جذب مادی، دین را از یک نظام جامع اخلاقی و معنایی به یک کالای مصرفی تقلیل می‌دهند. در این رویکرد، آرامش درونی و نزدیکی به خدا، نه از طریق زهد و مجاهدت، بلکه از طریق پیروی از مدگرایی و پرداخت پول برای دوره‌های ارتعاشی! قابل دستیابی است.
به این ترتیب، مصرف‌گرایی معنوی (Spiritual Consumerism) جایگزین سلوک معنوی اصیل می‌شود. این رویکرد، دین را فقط به عنوان یک ابزار کارکردی برای ریلکسیشن یا جذب ثروت می‌بیند. در حالی که دین اصیل، تدبیر ابعاد کلان‌تر جامعه، سیاست و اقتصاد را نیز شامل می‌شود.

پدیده بلاگر مذهبی

ناگفته نماند، تهدید انحرافات معنوی تنها از سوی مکاتب کاملا غیردینی نیست، بلکه در پدیده بلاگرهای مذهبی نیز خود را نشان می‌دهد. بلاگرهای مذهبی که شامل پدیده‌هایی مانند بلاگرهای صورتی و حجاب استایل‌ها نیز می‌شوند، خطرناک‌تر از عرفان‌های کاذب آشکارند. این افراد با استفاده از ابزارهای دینی و نفوذ در لایه‌های مذهبی جامعه، مرجعیت را از روحانیت اصیل دور می‌کنند و پیوند اعتقادات مردم را به جذابیت‌های شخصی خود گره می‌زنند. این روند گرچه در ظاهر مذهبی است اما به نوعی سکولاریزاسیون درونی دین است؛ برای آنکه محتوای معنوی را به یک کالای سطحی و وابسته به جذابیت فردی تبدیل و راه را برای سوءاستفاده‌های تجاری و فکری در پوشش دین فراهم می‌کند.

کد خبر 6614922

• از پوستر «جشنواره روستاها و عشایر دوست‌دار کتاب» رونمایی شد

• گرشاسبی: آموزش سبک مهارت زندگی، رسالت اصلی آموزش و پرورش می باشد

• جلال زاده: تقویت دیپلماسی استانی از اولویت‌های وزارت امور خارجه است

• فوزی برهوم: اولویت ما توقف جنگ است

• کسب ۶ مدال تیمی ایران در مسابقات تیراندازی با کمان ارمنستان

• ۱۲۷۶ زائر از فرودگاه ارومیه راهی خانه خدا می شوند

• خوشحالی روزنامه ایتالیایی از جدایی طارمی

• برنامه اقبال لاهوری آغازی برای همکاری‌های فرهنگی بین ایران و پاکستان

• دین پاستلی؛ بیزینس میلیاردی

• فرایند ثبت‌نام پذیرفته‌شدگان ارشد دانشگاه علامه اعلام شد

• آخرین وضعیت مهاجرت اساتید دانشگاه شریف؛ حقوق ۲۴ میلیونی استادیار!

• جمالیان: قوانین فعلی برخورد با زیرمیزی بازدارنده نیست

• محمدرضا حیدریان سرمربی تیم فوتسال استقلال شد

• پلمب بزرگ‌ترین کلینیک دندانپزشکی غیرمجاز کرمانشاه

• حمله تروریستی در سروآباد؛ شهادت ۲ نیروی حافظ امنیت در پی حمله گروهک‌ها

• سبزه زاری: دمای هوای خوزستان ۴ تا ۵ درجه کاهش می یابد

• موشک‌های کروز دریایی ایران؛ از دفاع مقدس تا سلطه بر دریاها

• کدام کشورها بیشترین تنفر را از رژیم صهیونیستی دارند؟

• ایرلاین عمان، نام جعلی اسرائیل را از نقشه خود حذف کرد

• انفجارهای پی‌درپی در خان‌یونس؛ بالگردهای اسرائیلی خود را رساندند

• 

  روزنامه‌های ورزشی سه‌شنبه ۱۵ مهر ۱۴۰۴

• 

  روزنامه‌های اقتصادی سه‌شنبه ۱۵ مهر ۱۴۰۴

• 

  روزنامه‌های صبح سه‌شنبه ۱۵ مهر ۱۴۰۴

• 

  روزنامه‌های ورزشی دوشنبه ۱۴ مهر ۱۴۰۴

• 

  روزنامه‌های اقتصادی دوشنبه ۱۴ مهر ۱۴۰۴

• حرف آخر
• مهرینو
• تهران تایمز
• روزنامه آگاه