یمن نه تنها موفق شده است که هزینه عملیات را برای ائتلاف سعودی-اماراتی و نیروهای غربی به شدت افزایش دهد، بلکه خود را به عنوان یک بازیگر مؤثر در معادلات امنیتی دریای سرخ تثبیت کند.

به گزارش سرویس جهان مشرق، روز پنجشنبه(۳ مهر)، رژیم غاصب صهیونی در تلافی حمله موفق و مقتدرانه‌ی پهپادی یمن به بندر ام‌الرشاش(ایلات) و بئرالسبع در سرزمین‌های اشغالی، با ۲۰ جنگنده صنعا، پایتخت یمن، را مورد حمله قرار داد. البته، به گفته منابع یمنی، این حمله‌ی مذبوحانه که عمدتا مناطق مسکونی و زیرساخت‌های شهری را مورد هجوم قرار داد، بار دیگر با مقابله‌ی جانانه‌ی پدافند ارتش یمن مواجه شد.

یمن، تحت رهبری جنبش انصارالله، با وجود محاصره هوایی و دریایی شدید، توانسته با توسعه سامانه‌های پدافندی بومی و اتخاذ راهبرد جنگ نامتقارن، نه تنها هزینه عملیات برای ائتلاف سعودی-اماراتی و نیروهای غربی را به شدت افزایش دهد، بلکه خود را به عنوان یک بازیگر مؤثر در معادلات امنیتی دریای سرخ تثبیت کند. در این مختصر به تحلیل توانمندی‌های کلیدی، تاکتیک‌های عملیاتی و پیامدهای راهبردی این تحول می‌پردازیم.

یمن با به‌کارگیری سه رکن اصلی، توانسته ساختار پدافندی خود را به شکل مؤثری بازسازی کند. این سه رکن در عمل نشان داده‌اند که چگونه می‌توان با کم‌ترین امکانات، در برابر پیشرفته‌ترین سامانه‌های نظامی ایستادگی کرد.

۱. پدافند متحرک و پنهانکار:

یمن با تغییر کاربری موشک‌های قدیمی و ایجاد سامانه‌های متحرک، یک معماری پدافندی چابک و غیرقابل پیش‌بینی ایجاد کرده است. نمونه بارز این اقدام، تبدیل موشک‌های هوا-به-هوای روسی مانند R-۲۷ به سامانه‌های زمین-به-هوای ثاقب است. این سامانه‌ها معمولاً روی خودروهای سبک نصب می‌شوند و پس از شلیک سریعاً تغییر مکان می‌دهند. اثربخشی این راهبرد در سرنگونی جنگنده F-۱۵SA عربستانی در سال ۲۰۲۴ و نیز پهپاد MQ-۹ ریپر آمریکایی به وضوح مشاهده شد. کلید موفقیت این سامانه‌ها در "شگفتی عملیاتی" و "کاهش آسیب‌پذیری در برابر حمله اولیه" دشمن نهفته است.

۲. جنگ الکترونیک و شنود

یمن نشان داده که برتری فنآورانه لزوماً به معنای برتری میدانی نیست. آن‌ها با استفاده از سامانه‌های جنگ الکترونیک بومی یا اصلاح‌شده، از جمله اخلال‌گرهای GPS و سامانه‌های شنود ارتباطات ماهواره‌ای، توانسته‌اند پهپادهای پیشرفته‌ای مانند Karayel ترکیه را با موفقیت هدف قرار دهند. در این موارد، پهپاد هدف پس از آنکه ارتباطش با ایستگاه کنترل زمینی قطع شد، سقوط کرد. این قابلیت به یمن امکان می‌دهد تا با هزینه‌ای بسیار ناچیز، سلاح‌های چندمیلیون‌دلاری دشمن را خنثی کند.

۳. پهپادهای تهاجمی و پدافندی:

یمن از پهپادها هم به عنوان ابزار حمله و هم به عنوان سامانه پدافندی استفاده می‌کند. پهپادهای انتحاری برای حمله به اهداف زمینی و دریایی به کار می‌روند، در حالی که پهپادهای رهگیر مانند صاعقه برای مقابله با پهپادها و هواپیماهای دشمن طراحی شده‌اند. این توانایی به یمن اجازه داده است تا دامنه تهدید خود را به عمق قلمرو دشمن گسترش دهد و یک بازدارندگی راهبردی ایجاد کند.

ترکیب این سه رکن – پدافند متحرک، جنگ الکترونیک و پهپادها – یک مثلث دفاعی مرگبار ایجاد کرده است که پاسخ کم‌هزینه اما بسیار مؤثری به برتری هوایی دشمنان محسوب می‌شود. این معماری جدید پدافندی، الگویی را ارائه می‌دهد که می‌تواند توسط دیگر بازیگران غیردولتی یا کشورهایی با منابع محدود نیز به کار گرفته شود.

در بررسی نسبت هزینه-اثرگذاری عملیات‌های پدافندی یمن، شاهد الگویی بی‌سابقه در ناهمخوانی هزینه تسلیحات به کار رفته با ارزش اهداف منهدم شده هستیم. این الگو، هسته اصلی راهبرد جنگ نامتقارن یمن را تشکیل می‌دهد.

مثال‌های شاخص از قدرت پدافندی یمن

مقابله با جنگنده‌های پیشرفته: یمن با استفاده از سامانه‌های پدافندی بومی مانند "فاطر" یا "ثاقب" که هزینه تولید یا تغییر کاربری آن‌ها حدود ۱۰۰,۰۰۰ دلار برآورد می‌شود، توانسته جنگنده‌های F-۱۵SA عربستانی را که ارزش هر فروند آن به حدود ۱۰۰ میلیون دلار می‌رسد، هدف قرار دهد. این به معنای نسبت تلفات ۱ به ۱۰۰۰ به نفع یمن است. حتی در صورت عدم انهدام کامل، آسیب زدن به چنین پلتفرم پیشرفته‌ای، هزینه‌های تعمیر، بازیابی و از دست رفتن روحیه را برای دشمن به همراه دارد.

سرنگونی پهپادهای پیشرفته: پهپادهای شناسایی-ضربتی مانند MQ-۹ ریپر آمریکایی با قیمتی حدود ۳۲ میلیون دلار، توسط موشک‌های پدافندی ارزان‌قیمت یا سامانه‌های جنگ الکترونیک یمنی که هزینه عملیاتی آن‌ها حدود ۵۰,۰۰۰ دلار تخمین زده می‌شود، سرنگون شده‌اند. این موفقیت، نسبت تلفات ۱ به ۶۴۰ را نشان می‌دهد و اثربخشی راهبرد "حذف دارایی‌های اطلاعاتی-تهاجمی گران‌قیمت دشمن با هزینه‌ای ناچیز" را ثابت می‌کند.

تهدید ناوگان سطحی: هدف قرار دادن ناوشکن‌های کلاس آرلی برک با ارزشی حدود ۱.۸ میلیارد دلار توسط پهپادها یا موشک‌های کروز ضدکشتی یمنی که هزینه تولید آن‌ها ممکن است به ۵۰,۰۰۰ دلار هم نرسد، چشمگیرترین مثال است. این اقدام حتی اگر منجر به انهدام کامل نشود، یک نسبت تلفات بالقوه ۱ به ۳۶,۰۰۰ را ایجاد می‌کند و آسیب‌پذیری شناورهای میلیاردی در برابر حمله‌های کم‌هزینه را آشکار ساخته است.

تحلیل راهبردی آمار موفق یمنی‌ها

این عدم تعادل هزینه، یک بحران راهبردی برای دشمنان یمن ایجاد کرده است. از نظر اقتصادی، ادامه درگیری برای ائتلافی به رهبری عربستان سعودی و متحدان غربی آن به شدت غیرمقرون به صرفه شده است. از نظر عملیاتی، آن‌ها مجبورند برای حفاظت از دارایی‌های گران‌قیمت خود، منابع عظیمی را صرف پدافند کنند، در حالی که یمن می‌تواند با هزینه‌ای بسیار کم، تهدیدی دائمی ایجاد نماید. این همان اساس "بازدارندگی مبتنی بر جنگ نامتقارن" است که یمن با موفقیت آن را به اجرا درآورده است.

پیامدهای راهبردی و امنیتی

الف) تغییر موازنه قدرت در دریای سرخ

اخلال در خطوط کشتیرانی بین‌المللی: توانایی یمن در هدف قرار دادن کشتی‌های مرتبط با اسرائیل، نیروهای دریایی غرب را مجبور به اختصاص منابع عظیم برای حفاظت از مسیرهای کشتیرانی کرده است.

از همین رو، آمریکا مجبور به تشکیل ائتلاف نگهبان رفاه (Prosperity Guardian) شده که نشان‌دهنده موفقیت راهبرد فشار حداکثری یمن است.

ب) مدل جدید جنگ نامتقارن در برابر برتری هوایی

در واقع یمنی‌ها الگوی سنتی پدافند را متحول کردند. یمن ثابت کرد که برای مقابله با ناوگان هوایی پیشرفته، لزوماً نیاز به سامانه‌های پدافندی گران‌قیمت (مانند S-۴۰۰) نیست.

چنان که گفتیم ستون پدافندی یمن با تأکید بر پدافند متحرک، جنگ الکترونیک و پهپادها شکل گرفته است. این سه ضلع، مثلث جدید پدافندی در برابر ارتش‌های کلاسیک را تشکیل می‌دهند.