از کجا بفهمیم میگرن داریم؟ راهنمای کامل تشخیص علائم، انواع و زمان مراجعه به پزشک
میگرن چیزی فراتر از یک سردرد شدید است؛ یک بیماری عصبی پیچیده و ناتوان‌کننده است که میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می‌دهد. در حقیقت، سازمان بهداشت جهانی (WHO) میگرن را به عنوان سومین بیماری شایع و ششمین بیماری ناتوان‌کننده در جهان رتبه‌بندی کرده است. بسیاری از افراد سردردهای شدید خود را با میگرن اشتباه می‌گیرند یا برعکس، علائم میگرن را به عنوان یک سردرد معمولی نادیده می‌گیرند و از درمان مناسب محروم می‌مانند.
این مقاله صرفاً جنبه آموزشی دارد و در صورت بروز علائم یا مشکلات مشابه، توصیه می‌شود حتماً به متخصص مغز و اعصاب تهران مراجعه نمایید.
علائم اصلی میگرن: چگونه بفهمیم سردرد ما میگرنی است؟
یک حمله میگرنی کلاسیک می‌تواند در چهار مرحله مجزا پیشرفت کند. البته لازم به ذکر است که همه مبتلایان به میگرن لزوماً تمام این مراحل را تجربه نمی‌کنند. شناخت این مراحل به شما کمک می‌کند تا الگوی سردرد خود را بهتر درک کنید.
مرحله ۱: پیش‌درآمد (Prodrome) – علائم هشداردهنده اولیه
این مرحله می‌تواند یک یا دو روز قبل از شروع سردرد اصلی رخ دهد و مانند یک سیستم هشدار اولیه عمل کند. علائم آن معمولاً ظریف هستند و ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- تغییرات خلقی: از افسردگی و تحریک‌پذیری گرفته تا احساس سرخوشی غیرعادی.
- خستگی و خمیازه کشیدن مکرر: احساس خستگی شدید بدون دلیل مشخص.
- سفتی گردن: احساس درد یا خشکی در ناحیه گردن.
- هوس‌های غذایی خاص: میل شدید به خوردن برخی غذاها.
- افزایش تشنگی و تکرر ادرار.
مرحله ۲: اورا (Aura) – اختلالات حسی قبل از حمله
اورا به مجموعه‌ای از علائم عصبی برگشت‌پذیر گفته می‌شود که معمولاً قبل از سردرد یا همزمان با آن شروع می‌شود. حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد از افراد مبتلا به میگرن، اورا را تجربه می‌کنند. این علائم معمولاً به تدریج طی چند دقیقه ایجاد شده و کمتر از ۶۰ دقیقه طول می‌کشند. شایع‌ترین علائم اورا عبارتند از:
- اختلالات بینایی: دیدن جرقه‌های نور، خطوط زیگزاگ، نقاط روشن یا از دست دادن موقت بینایی.
- بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن: این حس معمولاً در یک طرف صورت یا در دست‌ها و بازوها احساس می‌شود.
- مشکلات تکلم: دشواری در پیدا کردن کلمات یا صحبت کردن (آفازی گذرا).
- ضعف عضلانی: احساس ضعف در یک طرف بدن.
مرحله ۳: حمله (Attack) – اوج درد و ناتوانی
این مرحله همان چیزی است که اکثر مردم آن را به عنوان "میگرن" می‌شناسند. اگر این مرحله درمان نشود، می‌تواند از ۴ ساعت تا ۷۲ ساعت (۳ روز) طول بکشد. شدت علائم در افراد مختلف متفاوت است اما مشخصات اصلی آن عبارتند از:
- درد سر: معمولاً در یک طرف سر شروع می‌شود (اگرچه ممکن است به طرف دیگر نیز سرایت کند). درد اغلب به صورت "ضربان‌دار" یا "کوبنده" توصیف می‌شود.
- حالت تهوع و استفراغ: این علامت در بسیاری از مبتلایان بسیار شایع و آزاردهنده است.
- حساسیت شدید به نور (فوتوفوبیا): تمایل به ماندن در یک اتاق تاریک.
- حساسیت شدید به صدا (فونوفوبیا): کوچکترین صداها می‌توانند غیرقابل تحمل باشند.
- حساسیت به بوها (اسموفوبیا): برخی بوها ممکن است باعث تشدید حالت تهوع یا سردرد شوند.
- تشدید درد با فعالیت: فعالیت‌های بدنی ساده مانند راه رفتن یا بالا رفتن از پله‌ها می‌تواند درد را بدتر کند.
مرحله ۴: پس‌درآمد (Postdrome) – خماری پس از میگرن
پس از پایان یافتن سردرد شدید، بسیاری از افراد وارد مرحله پس‌درآمد می‌شوند که اغلب به آن "خماری میگرن" می‌گویند. این مرحله می‌تواند تا ۲۴ ساعت ادامه یابد و فرد احساس می‌کند:
- خستگی مفرط و بی‌حالی
- گیجی و مشکل در تمرکز
- درد عضلانی، به‌ویژه در ناحیه گردن
- حساسیت خفیف به نور و صدا
انواع شایع میگرن کدامند؟
اگرچه علائم ذکر شده در بالا رایج هستند، میگرن انواع مختلفی دارد که اصلی‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- میگرن بدون اورا (Migraine without Aura): این شایع‌ترین نوع میگرن است. فرد سردرد ضربان‌دار و سایر علائم مرحله حمله را تجربه می‌کند، اما مرحله اورا را ندارد.
- میگرن با اورا (Migraine with Aura): که به آن "میگرن کلاسیک" نیز گفته می‌شود، شامل علائم هشداردهنده حسی (اورا) قبل از شروع سردرد است.
- میگرن مزمن (Chronic Migraine): این تشخیص زمانی گذاشته می‌شود که فرد در طول یک ماه، ۱۵ روز یا بیشتر دچار سردرد باشد و حداقل ۸ روز از این سردردها علائم میگرنی داشته باشند. این وضعیت برای حداقل سه ماه ادامه دارد.
چه عواملی باعث شروع حمله میگرن می‌شوند؟ (محرک‌های میگرن)
محرک‌ها علت اصلی بیماری میگرن نیستند، اما می‌توانند جرقه‌ای برای شروع یک حمله در افراد مستعد باشند. شناسایی و اجتناب از این محرک‌ها بخش مهمی از مدیریت میگرن است. برخی از شایع‌ترین محرک‌ها عبارتند از:
- تغییرات هورمونی در زنان: نوسانات استروژن در دوران قاعدگی، بارداری و یائسگی یکی از قوی‌ترین محرک‌هاست.
- استرس: استرس شدید در محیط کار یا زندگی شخصی یک محرک شناخته‌شده است.
- تغییرات الگوی خواب: کم‌خوابی، پرخوابی یا به هم خوردن ساعت خواب.
- محرک‌های حسی: نورهای بسیار روشن یا چشمک‌زن، صداهای بلند و بوهای تند (مانند عطر یا دود سیگار).
- محرک‌های غذایی:
- نوشیدنی‌ها: الکل (به‌ویژه شراب قرمز) و کافئین (مصرف زیاد یا قطع ناگهانی آن).
- غذاها: پنیرهای کهنه، شکلات، غذاهای فرآوری‌شده حاوی افزودنی‌هایی مانند مونوسدیم گلوتامات (MSG).
- تغییرات آب و هوا: تغییرات شدید در فشار هوا یا دما.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگرچه اکثر سردردها خطرناک نیستند، اما تشخیص صحیح میگرن توسط پزشک برای مدیریت موثر آن حیاتی است. در موارد زیر حتماً به پزشک مراجعه کنید:
- اگر الگوی سردردهای شما تغییر کرده یا شدیدتر شده است.
- اگر سردردهای شما با درمان‌های بدون نسخه بهبود نمی‌یابند.
- اگر سردردها کیفیت زندگی، کار یا روابط شما را مختل کرده‌اند.
علائم خطر (Red Flags): در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، فوراً به اورژانس مراجعه کنید، زیرا ممکن است نشانه یک مشکل جدی پزشکی مانند سکته مغزی یا مننژیت باشد:
- سردرد ناگهانی و انفجاری (Thunderclap headache) که در عرض چند ثانیه به اوج شدت خود می‌رسد.
- سردرد همراه با تب، سفتی گردن، گیجی، تشنج یا دو بینی.
- سردرد پس از یک ضربه به سر.
- سردردی که با ضعف، بی‌حسی یا مشکل در تکلم همراه است.
فرآیند تشخیص میگرن توسط پزشک
هیچ آزمایش خون یا تصویربرداری خاصی برای تأیید قطعی میگرن وجود ندارد. تشخیص عمدتاً بر اساس اطلاعاتی است که شما به پزشک می‌دهید. پزشک احتمالاً:
- تاریخچه پزشکی شما را بررسی می‌کند: از شما در مورد علائم، سابقه خانوادگی میگرن و سبک زندگی‌تان سوال خواهد کرد.
- معاینه عصبی انجام می‌دهد: برای بررسی بینایی، واکنش‌ها، حس و هماهنگی شما.
- توصیه به یادداشت‌برداری از سردرد می‌کند: از شما خواسته می‌شود تا یک دفترچه یادداشت سردرد (Headache Diary) تهیه کنید و در آن زمان شروع، مدت، شدت، علائم همراه و محرک‌های احتمالی هر حمله را ثبت کنید.
- درخواست آزمایش‌های تکمیلی می‌دهد: اگر علائم شما غیرعادی باشد یا پزشک به بیماری دیگری مشکوک شود، ممکن است سی‌تی اسکن یا ام‌آرآی (MRI) را برای رد سایر احتمالات تجویز کند.
مراکز و پزشکان مغز و اعصاب تهران
- کلینیک مغز و اعصاب نورالی
- دکتر حسین پاکیوند
- دکتر احمد قمی فر
- دکتر مریم سلیمانی
- دکتر طیبه عباسیون
- دکتر مهدی سخابخش
- دکتر بابک زمانی
- دکتر رویا ابوالفضلی
- دکتر ساناز معصومی
- دکتر علی اصغر شریفی
این محتوا تبلیغاتی است
