استاد ادبیات دانشگاه شیراز:حافظ شاعر تعادل میان عشق، اخلاق و حقیقت است
شیراز-استاد ادبیات دانشگاه شیراز با اشاره به اینکه یکی از مهم‌ترین ویژگی شعر حافظ، تمرکز بر انسان و نیازهای او است،گفت:حافظ شاعر تعادل میان عشق، اخلاق و حقیقت است.
محمد مرادی در گفتگو با خبرنگار مهر به بررسی ویژگی‌ها و عناصر شعری حافظ شیرازی پرداخته و گفت: یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های شعر حافظ، تمرکز او بر انسان و ابعاد مختلف نیازهای او است و حافظ در اشعار خود به نیازهای عاطفی و معنوی انسان، نیازهای مربوط به جهان مادی و نیازهای وابسته به جهان پس از مرگ اشاره می‌کند، و هیچکدام از این نیازها را نادیده نمی‌گیرد یا فدای دیگری نمی‌کند.
وی ادامه داد: حافظ در موضوعاتی مانند ارزش‌های اخلاقی، صداقت، مرگ، زندگی، عشق و لحظه‌های زندگی، تعادلی برقرار می‌سازد که باعث می‌شود شعرش دلنشین و جذاب باشد و حافظ همچنین به اهمیت شادی و ترانه‌سرایی در شعر خود تأکید دارد و سعی می‌کند هم دغدغه‌های مربوط به این جهان و هم نگرانی‌های مربوط به جهان دیگر را در نظر بگیرد.
عضو هیئت علمی دانشکده ادبیات دانشگاه شیراز افزود: نمونه‌هایی از اشعار حافظ مانند «مزرعه سبز فلک دیدم» و «داستان مه نو یادم ازشته خویش آمد» نشان‌دهنده تمایل او به بهره‌گیری از لحظه‌های زندگی و درک گذر عمر است و او از لذت‌ها و لحظه‌های زندگی بهره می‌برد و به گذر زمان و گذران عمر اشاره می‌کند. در مجموع، حافظ با تلفیق نیازهای مختلف انسان و توجه به هر دو جهان مادی و معنوی، شعری ساخته است که هم در زمان خودش و هم در اعصار بعد، مورد توجه و احترام قرار گرفته است.
جریان شعر حافظ نوع‌دوستی و عشق است
مرادی گفت: در شعر حافظ، یکی از مضامین اصلی و محوری، بحث نوع‌دوستی و عشق است که در کنار آن، عشق به هستی و رابطه انسان با پری (فرشته یا موجودات معنوی) مورد تأکید قرار می‌گیرد.
وی ادامه داد: حافظ بر اهمیت ارادت و محبت به دیگران تأکید می‌کند، زیرا این نوع عشق و محبت سبب سعادتمندی انسان می‌شود. فرد عاشق، زندگی را مثبت می‌بیند و اهل دوستی، مدارای و صلح است، و از زیبایی‌های جهان بهره‌مند می‌شود. این رویکرد باعث می‌شود که انسان‌های معاصر و گذشته بتوانند در لحظات مختلف از اشعار حافظ بهره‌مند شوند و به آن پناه ببرند. در مجموع، حافظ بر ارزش‌های محبت، نوع‌دوستی و بهره‌مندی از زیبایی‌های جهان تأکید دارد، که همگی در راستای رسیدن به سعادت و آرامش انسانی است.
استاد ادبیات دانشگاه شیراز به ویژگی‌های معنایی و ادبی شعر حافظ اشاره کرد و گفت: از نظر معنایی، حافظ شاعری صادق و بی‌پرده است که دغدغه‌های درونی و واقعی خود را بدون ترس و با صداقت بیان می‌کند و او در شعرهایش به موضوعاتی می‌پردازد که بسیاری از شاعران دیگر جرأت بیان آن‌ها را ندارند، مانند نقد ریاکاری، مرگ، فریبکاری و انتقال انسان‌ها در زمان‌های مختلف. حافظ با این رویکرد، ابعاد مختلف زندگی انسانی را به تصویر می‌کشد و تلاش می‌کند تا حقیقت‌های عمیق و واقعی زندگی را به مخاطب عرضه کند.
مرادی ادامه داد: در عین حال، از نظر عناصر معنایی، حافظ ویژگی‌هایی دارد که شعر او را متمایز می‌کند. او برای جذاب‌تر کردن کلام خود، از وزن‌های متنوع و مناسب استفاده می‌کند که با ذائقه مخاطب همخوانی دارد. همچنین، در شعرهای حافظ ردیف‌هایی به کار رفته است که اغلب ردیف‌های جاری و رایج هستند، و این امر باعث می‌شود شعر او حس روایت‌گر زندگی شخصی خودش را بدهد. به عنوان نمونه، شعر حافظ درباره شب گذشته و احساس غم و غصه، احساس هم‌ذات‌پنداری مخاطب را برمی‌انگیزد، چرا که روایت او از تجربیات شخصی و احساسات درونی است.
سبک عاشقانه غزل‌های حافظ فراتر غزل‌های سعدی است
عضو هیئت علمی دانشکده ادبیات دانشگاه شیراز افزود: علاوه بر این، حافظ با استفاده از تصاویر و نمادهای ادبی، مخاطب را در جهان شعر خود قرار می‌دهد؛ مثلاً وقتی از نسیم سحر صحبت می‌کند، انگار خودش در آن لحظه و در آن مکان قرار دارد و با یار و معشوق خود گفتگو می‌کند. این رویکرد باعث می‌شود مخاطب بتواند در زمان و مکان‌های مختلف، در جهان حافظ قرار گیرد و احساس هم‌ذات‌پنداری و هم‌زادپنداری کند، چه در زمان خودش در شیراز و چه در اقلیم‌های دیگر، و این ویژگی‌ها عمق ارتباط عاطفی و ادبی شعر حافظ را تقویت می‌کند.
مرادی با بیان این موضوع که حافظ در اشعار خود از سبکی خاص بهره می‌برد که بسیاری معتقدند او اوج سبک عراقی در شعر فارسی است، گفت: این سبک ریشه‌هایش به قرن ششم هجری بازمی‌گردد و تا قرن نهم ادامه یافته است. در طول دوره سبک عراقی، شعر تغییر و تحولات زیادی را تجربه کرده است. برخی معتقدند علت ویژگی منحصر به فرد حافظ، تلفیق جریان غزل عرفانی با غزل عاشقانه سعدی است، که در شعر او می‌توان پیوند این دو سبک را مشاهده کرد اما به نظر می‌رسد سبک حافظ فراتر از این تلفیق است و حاصل تأثیرات و تحولات دوره‌ای است که قبل از او در شهرهای اصفهان، یزد، کرمان و شیراز رخ داده است، زمانی که شاعران بزرگی چون اتابکان، آل اینجو، عالم، ظفر و دیگران سبک غزل فارسی را دگرگون کردند.
وی ادامه داد: در قرن هشتم، سبک غزل شکل جدیدی به خود گرفت و شاعران مهمی مانند نزاریاری قوهستانی، خواجوی کرمانی، عماد فقیه کرمانی و سلمان ساوجی ظهور کردند. در این دوره، چند تحول مهم در سبک غزل رخ داد؛ از جمله، احتمال استقلال ابیات در طول غزل، استفاده از ایهام و تناسب‌های معنایی، بهره‌گیری از فضای متکثر و چندمعنایی در شعر، و سلسله تداعی‌های معنایی که امکان استخراج معانی متعدد از شعر را فراهم می‌کرد. همچنین، عناصر و نمادهای عرفانی و سنت‌های ادبی با کارکردهای نوین در شعر به کار گرفته شد و عناصر بومی مناطق مختلف ایران در شعر وارد شد.
اندیشه‌های غنی فلسفی، عرفانی و انسان‌شناسانه در شعر حافظ
این حافظ‌پژوه افزود: حافظ به عنوان جمع‌کننده این ویژگی‌ها، جوهره سبک شعر قرن هشتم را در شعر خود می‌ریزد و با بهره‌گیری از اندیشه‌های غنی فلسفی، عرفانی و انسان‌شناسانه، آن را به یک معجون منحصربه‌فرد تبدیل می‌کند. بنابراین، سبک شعر حافظ ساخته و پرداخته خودش نیست، بلکه نتیجه جمع‌آوری و تلفیق ویژگی‌های سبکی است که شاعران پیش از او در دوره‌های مختلف و در مناطق مختلف ایران، زحمت کشیده و آن را توسعه داده‌اند، از کمال‌الدین اسماعیل در قرن هفتم گرفته تا سعدی، مولوی، فخرالدین عراقی و دیگر شاعران جنوب ایران، همگی در شکل‌گیری این سبک نقش داشته‌اند.
مرادی تصریح کرد: در نهایت، شعر حافظ به دلیل عناصر عرفانی و وحدت وجودی که در آن دیده می‌شود، بر پایه اندیشه‌های عرفان نزدیک به محی‌الدین عربی استوار است. این عناصر چگونه در کنار اندیشه‌های خیامی و غنیمت‌شماری، در هم آمیخته شده‌اند، موضوعاتی است که مقدمات آن در سده هشتم، پیش از حافظ، فراهم شده بود. حافظ تلاش کرده است این مجموعه عناصر سبکی را در شعر خود جمع‌آوری و به محصول نهایی، یعنی غزل، تبدیل کند.
عضو هیئت علمی دانشکده ادبیات دانشگاه شیراز در بخش پایانی این گفتگو به اهمیت و تأثیر شعر حافظ اشاره می‌کند و آن را معادل عصاره و نماد شعر قرن هشتم دانست و گفت: خواندن شعر حافظ مانند دیدن یک سفره رنگارنگ از بهترین و غنی‌ترین ادبیات است، که هر کدام از این غذاها یا عناصر ادبی، طعم و ویژگی خاص خود را دارند. حافظ به دلیل توانایی خلق مداوم و نوآوری در شعر، همواره تازگی و جذابیت دارد؛ زیرا او در دل شعر خود معجونی از عناصر مختلف دارد که هر لحظه امکان خلق اثر جدید را فراهم می‌کند.
وی ادامه داد: پس از حافظ، برخی از عناصر و ویژگی‌های شعر او وارد آثار شاعران دیگر مانند بابا فغانی شیرازی، جامی و شاعران سبک هندی شده است. این روند نشان می‌دهد که سبک حافظ در طول زمان بازتولید و بازسازی شده است و هر بار، با تفسیر و بازآفرینی جدید، نوعی شعر جدید از حافظ به وجود می‌آید. این بازتولید می‌تواند همان شعر حافظ باشد یا شعری دیگر که بر اساس اندیشه‌ها و جهان‌بینی حافظ ساخته شده است، ولی توسط شاعری دیگر سروده شده است. در نتیجه، حافظ نه تنها یک شاعر بلکه یک منبع بی‌پایان برای خلق آثار جدید و متنوع است که هرکدام در قالب و زبان متفاوت، بازتابی از روح و اندیشه‌های او هستند.
حافظ صرفاً شاعر معنویت‌گرا نیست
مرادی افزود: در شعر حافظ، ترکیبی از ظاهر و باطن، لفظ و معنا، و تعادل بین این دو به وضوح دیده می‌شود. نمی‌توان حافظ را صرفاً شاعر معنویت‌گرا دانست که از ظاهر شعر و عناصر ظاهری آن بی‌توجه است، همان‌طور که نمی‌توان او را تنها به عناصر ظاهری و تصاویر محدود کرد. در واقع، ظاهر و باطن در شعر حافظ به هم پیوسته‌اند و نمی‌توان آن‌ها را از هم جدا کرد. نگاه معنوی حافظ نیز از نگاه بیرونی، عینی و اجتماعی جدا نیست و این دو جنبه در شعر او به عنوان دو روی سکه ظاهر می‌شود. به همین دلیل، شعر حافظ برای مخاطبانی که انسان‌هایی با ابعاد معنوی و اجتماعی هستند، جذاب است، زیرا آن‌ها احساس می‌کنند حافظ هر دو جنبه را در نظر دارد و هیچ‌یک را حذف نکرده است.
استاد ادبیات دانشگاه شیراز با اشاره به معنویت در شعر حافظ گفت: حافظ تعریفی گسترده از معنویت دارد؛ برای نمونه، در بیتی می‌گوید: «صبح خیزی و سلامت طلبی»، که نشان می‌دهد او معنویت را نه تنها در ظاهر دینی بلکه در زندگی روزمره و سلامت جسمانی نیز می‌بیند. حافظ معتقد است که همه کارهایش از دولت قرآن است، اما در عین حال، عشق را فراتر از برداشت‌های سطحی و صرف دینی می‌داند.
وی ادامه داد: حافظ عشق را به عنوان یک عنصر معنوی می‌پذیرد که برآمده از قرآن است، چرا که قرآن هم کتابی است برای دنیای انسان و هم برای دیگر عقاید و باورهای او که حافظ در ابیاتی مانند «قرآن زبر بخوانی در ۱۴ روایت» نشان می‌دهد که عشق و معنویت را در قالب روایات و برداشت‌های مختلف می‌بیند و سعی دارد آن‌ها را به ابعاد جدیدتری برساند.
مرادی تصریح کرد: حافظ به حیات و زیستن شاد اعتقاد دارد و این عناصر معنوی را در جهان، طبیعت، آفرینش، گفتگوهای عاشقانه، مطالعه کتاب‌ها، اشعار و موسیقی جست‌وجو می‌کند و آن‌ها را وسیله‌ای برای گسترش ابعاد معنوی زندگی خود و مخاطبانش می‌داند. بنابراین، در شعر حافظ، معنویت نه تنها در قالب دین و قرآن بلکه در تمامی جنبه‌های زندگی، طبیعت و هنر حضور دارد و این تلفیق، شعر او را برای انسان‌هایی با ابعاد مختلف زندگی، جذاب و معنادار می‌سازد.
کد خبر 6619398
-
حافظ؛ نشانِ خاک و اوج افلاک
-
وزیر ارشاد: «حافظ» ستاره‌ای فراملی در کهکشان شعر جهان است
-
هاشمی: گنجینه‌های ادبی فارسی را با هوش مصنوعی به نسل جدید معرفی کنیم
-
شعر حافظ بر دیوارنگاره شیراز نقش بست
-
استاندار فارس: «حافظ» ورای یک شاعر، گنجینه‌ای از حکمت و معنویت است
-
ملک زاده:جشن ملی نوخوان‌ها همزمان با سراسر کشور در اردبیل برگزار شد
-
تولید سالانه ۷۰۰ تن لجن خشک در تصفیه خانه فاضلاب یاسوج
-
۱۹.۸ درصد از جرایم کشور در تهران رخ می‌دهد
-
استاد ادبیات دانشگاه شیراز:حافظ شاعر تعادل میان عشق، اخلاق و حقیقت است
-
کنسرسیوم‌های ایرانی، موتور بومی توسعه میادین مشترک در دوران تحریم
-
آغاز پایش و تله‌گذاری برای مهار خطرناک‌ترین آفت نخلستان‌های قشم
-
فرماندار دشتی: طرح شبکه مدیریت محله محور اجرایی شود
-
محمد کاسبی بازیگر سینما و تلویزیون درگذشت
-
«نقش مهر» به شیث رسید
-
مدیرمسئول رسانه منتشر کننده ادعا در مورد انتخابات به دادسرا احضار شد
-
کشته شدن ۴ دیپلمات قطری در مصر
-
نوآوری و فناوری؛ تنها راه بقای صنعت بیمه ایران در دوران تحریم‌ها
-
دایان کیتون بازیگر برنده اسکار از دنیا رفت
-
بیانیه وزارت دفاع افغانستان در مورد درگیری‌های مرزی با پاکستان
-
اکسیوس مدعی دعوت ایران به نشست شرم الشیخ شد
-
بمب سلامتی پاییزی با خواص شگفت‌انگیز برای قلب
-
جزئیات جدید از واقعه کشته شدن دیپلمات‌های قطری در مصر
-
ضرورت سلامت دهان و پیشگیری از بیماری‌های لثه‌ای
-
مناسبت‌سازی‌های غیرضروری نباید جای شادی ریشه‌دار و اصیل را بگیرد
-
آزادی گروگان چینی توسط پلیس آگاهی غرب تهران +فیلم
-
روزنامه‌های ورزشی یکشنبه ۲۰ مهر ۱۴۰۴
-
روزنامه‌های اقتصادی یکشنبه ۲۰ مهر ۱۴۰۴
-
روزنامه‌های صبح یکشنبه ۲۰ مهر ۱۴۰۴
-
روزنامه‌های ورزشی شنبه ۱۹ مهر ۱۴۰۴
-
روزنامه‌های اقتصادی شنبه ۱۹ مهر ۱۴۰۴
- مانتو
- هتل های تهران
- حرف آخر
- مهرینو
- تهران تایمز
- روزنامه آگاه