نمایش«یک‌تن»؛ تصویر نو از زن قهرمان میان حماسه اسطوره‌ای و انسان معاصر
اصفهان- احسان جانمی در نمایش نمایش «یک‌تن» زن را نه مظلوم، بلکه انسانی اندیشمند، تصمیم‌گیر و متفکر می‌سازد؛ تلفیقی از درام، فلسفه و تجربه تئاتری مدرن که تصویر نو از زن قهرمان ارائه می‌دهد.
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- کوروش دیباج: تئاتر معاصر ایران در جست‌وجوی زبان‌هایی است که بتواند هم وفادار به میراث ادبی و اسطوره‌ای باشد و هم تجربه‌ای تازه و درونی برای مخاطب خلق کند. این مسیر، مستلزم بازخوانی هوشمندانه حماسه‌ها، بازتعریف شخصیت‌ها و به‌کارگیری فرم‌های اجرایی نوین است؛ جایی که زمان و فضا، ذهن و روان قهرمان و تماشاگر را درگیر می‌کنند و روایت صرفاً بیرونی به تجربه‌ای ذهنی و فلسفی بدل می‌شود.
در این چارچوب، اقتباس تئاتری دیگر تنها بازگویی داستان نیست؛ بلکه فرصتی است برای واکاوی هویت، مسئولیت و اراده انسانی در مواجهه با بحران‌ها و انتخاب‌های اخلاقی. استفاده از فرم‌های چندلایه، جریان سیال ذهن، تجرید و شکست زمان، ابزارهایی هستند که تئاتر مدرن برای بازخوانی اسطوره‌ها در اختیار دارد و امکان می‌دهد قهرمان اسطوره‌ای، شخصیتی ملموس و مدرن برای تماشاگر امروز شود.
در همین راستا، نمایش «یک‌تن»، با اقتباس از رزم گردآفرید و سهراب در شاهنامه فردوسی، نمونه‌ای بارز از این نوع بازخوانی است. در گفت‌وگوی پیش‌رو با احسان جانمی، نویسنده و کارگردان اثر، به بررسی فرآیند اقتباس، شکل‌دهی فرم اجرایی، شخصیت‌پردازی و چالش‌های تبدیل حماسه کلاسیک به تجربه‌ای مدرن و ذهنی پرداخته‌ایم تا مخاطب با نحوه خلق این اثر و جهان پیچیده آن آشنا شود.
آقای جانمی، در آغاز بفرمائید چه شد که رزم گردآفرید با سهراب را برای اقتباس انتخاب کردید و ایده‌ی نمایش «یک‌تن» چگونه شکل گرفت؟
بعد از اتفاقاتی که در جامعه‌مان رخ داد، احساس کردم دچار نوعی خلأ فرهنگی و هویتی شده‌ایم. به نظرم رسید باید به متون فاخر گذشته رجوع کرد تا بتوانیم ریشه‌های فرهنگی‌مان را بازیابیم. چه منبعی بهتر از شاهنامه فردوسی که هم روح ملی دارد و هم سرچشمه اسطوره‌ها و درام‌های انسانی است. از میان داستان‌های شاهنامه، رزم گردآفرید برایم جذاب بود؛ چون در آن هم با مفهوم مقاومت روبه‌رو هستیم و هم با شخصیتی که به معنای واقعی کلمه خودش قهرمان خودش است.
در این بازخوانی سهراب غایب است. چرا چنین تصمیمی گرفتید؟
دقیقاً برای تمرکز بر فردیت و قدرت گردآفرید. اگر سهراب حضور می‌داشت، قصه دوباره به دو قطب مردانه و زنانه تقسیم می‌شد و معنای اصلی کار از بین می‌رفت. من می‌خواستم گردآفرید را در برابر حمله‌ای بیرونی و بحرانی درونی قرار دهم تا بتواند خودش را بازشناسی کند. در واقع غیبت سهراب، نوعی حذف «دشمن فیزیکی» و تمرکز بر نبرد ذهنی و وجودی است.
در شاهنامه، حماسه از بیرون روایت می‌شود، اما در نمایش شما، درون‌گرایی پررنگ است. چطور این گذار از حماسه به درام را انجام دادید؟
در حماسه، قهرمان در تقابل با بیرون تعریف می‌شود؛ در درام، در تقابل با درون خودش. برای من مهم بود از «رخداد بیرونی» به «تجربه درونی» برسم. حدود هشتاد درصد نمایش در ذهن شخصیت‌ها می‌گذرد. از تکنیک جریان سیال ذهن و شکست زمان و مکان استفاده کردم تا مرز خیال و واقعیت از بین برود. صحنه را هم چندلایه طراحی کردیم تا ذهن و عین در هم تنیده شوند.
این تغییر لحن و زبان، از متن حماسی به گفتار معاصر، چه دشواری‌هایی داشت؟
بزرگ‌ترین چالش همین بود که روح حماسی اثر حفظ شود اما زبان، قابل لمس برای مخاطب امروز باشد. نمی‌خواستم واژه‌های شاهنامه را ترجمه یا ساده کنم، بلکه کوشیدم ریتم و شکوه آن را در زبان معاصر بازتولید کنم. در واقع، زبان در «یک‌تن» بین شعر و واقعیت در نوسان است؛ نه کاملاً آرکائیک، نه صرفاً روزمره.
در کارهای شما، فرم همیشه جایگاه مهمی دارد. فرم اجرایی «یک‌تن» چگونه شکل گرفت؟
برای من فرم فقط ظرف معنا نیست؛ خودش معنا می‌سازد. در «یک‌تن»، فرم چندلایه است، چون ذهن گردآفرید چندپاره است. میزانسن‌ها و حرکت‌های بازیگران بر اساس ذهنیت و تخیل شخصیت طراحی شده‌اند. در لحظاتی حتی بدن بازیگر جای زبان را می‌گیرد تا ایده‌ی درونی را فیزیکی کند.
محور زن در آثار اخیر شما پررنگ است. این بار نگاهتان به زن چه تفاوتی با گذشته دارد؟
من زن را نه قربانی می‌بینم، نه نماد مظلومیت. زن در آثار من یک انسان است؛ انسانی که فکر می‌کند، تصمیم می‌گیرد، اشتباه می‌کند و در نهایت رشد می‌کند. گردآفرید نماد قدرت، خرد و در عین حال تنهایی است. زن در «یک‌تن» نه برتر از مرد است، نه در تقابل با او، بلکه در مسیر شناخت خودش قرار دارد. برای من مسئله، فمینیسم نیست؛ بلکه هویت‌یابی انسان است.
با توجه به این توضیح، نمایش شما با مسئله‌ی فمینیسم فاصله دارد؟
بله، من با برچسب فمینیسم میانه‌ای ندارم. نمایش من درباره تقابل زن و مرد نیست، درباره اراده و اختیار انسان است. در «یک‌تن»، هم مردها انسان‌اند و هم زن‌ها؛ هر دو در جست‌وجوی معنا، تصمیم و مسئولیت. برای همین، این نمایش را نه برای زنان، بلکه برای همه انسان‌هایی ساخته‌ام که دغدغه هویت و مسئولیت دارند.
درباره طراحی صحنه و فضا کمی بگویید. چطور تنهایی گردآفرید را به تجربه‌ای جمعی برای تماشاگر بدل کردید؟
من هیچ‌وقت آثارم را در ورطه ملودرام نمی‌برم. در اینجا، زمان و فضا هم‌زمان قهرمان نمایش‌اند. با شکست‌های زمانی، مخاطب مدام از گذشته به حال و از حال به ذهن گردآفرید پرتاب می‌شود. در واقع، زمان در نمایش من زنده است و خودش روایت می‌کند. به همین دلیل تماشاگر احساس می‌کند در ذهن قهرمان حضور دارد و با او می‌جنگد.
از نظر ژانر، «یک‌تن» به تراژدی مدرن نزدیک است. چرا این قالب را انتخاب کردید؟
چون تراژدی کلاسیک بر سرنوشت بیرونی تکیه دارد، اما تراژدی مدرن بر بحران درونی. قهرمان من شکست می‌خورد، اما در شکستش آگاهی پیدا می‌کند. گردآفرید در این نمایش، فقط در برابر دشمن بیرونی نمی‌ایستد، بلکه در برابر اضطراب، ترس و مسئولیت خودش می‌ایستد. این همان تراژدی انسان امروز است.
در پایان، چه پیامی را می‌خواهید مخاطب از نمایش با خود ببرد؟
پیام من ساده است: هرکس باید قهرمان درون خودش را پیدا کند. ما در دورانی زندگی می‌کنیم که مردم دنبال قهرمان بیرونی می‌گردند، اما فراموش کرده‌اند که قهرمان واقعی درون خودشان است. «یک‌تن» دعوتی است به بازگشت به خویشتن، به هویت و به مسئولیت فردی و ملی.
سخن پایانی؟
نمایش «یک‌تن» از ۲۳ مهر تا ۹ آبان در سالن اصلی تالار هنر اصفهان روی صحنه است. این اثر اقتباسی آزاد از شاهنامه فردوسی است که با نگاهی فلسفی و شاعرانه، نبرد گردآفرید را به بازتابی از نبرد درونی انسان معاصر بدل کرده است که رسول هنرمند، مائده وحید، الهام رضایی، رزیتا کروندی، عباس فخری، فاطمه الماسی، متین روشنک و احمدرضا ظهرابی‌نژاد گروه بازیگران اصلی این نمایش را تشکیل می‌دهند.
کد خبر 6627849
-
آیا سهراب واقعا به دست رستم کشته شد؟/ روایت یک حماسه نامعمول
-
نگاهی به اقتباس تئاتر از آثار ادبی، شاهنامه و منطق الطیر
-
«کوران» و «آنچه بود نه آنچه بود»؛ چهره‌های درخشان جشنواره تئاتر اقتباس
-
فناوران ایرانی داروی درمان سریع کم‌خونی فقر آهن را تولید کردند
-
محسن چاوشی تک آهنگ «بامداد خمار» را منتشر کرد
-
پایش الکترونیک اراضی در خراسان جنوبی؛ پاسخ به ۲۳ هزار درخواست
-
نویسندگان کودک و نوجوان را در تدوین کتاب‌های درسی مشارکت دهید
-
احمدپور: بیش از ۵ میلیون تن محصولات کشاورزی درجنوب کرمان تولید شده است
-
اولین بخش رویداد جایزه بازی‌های جدی سال ۱۴۰۴ برگزار می‌شود
-
دبیر و اعضای شورای سیاست‌گذاری هفته کتاب نهاد کتابخانه‌ها منصوب شدند
-
فراخوان یازدهمین کنگره ملی شعر بسیج «ایرانمهر» منتشر شد
-
آغاز ساخت مدرسه ۱۲ کلاسه در روستای دزک سراوان
-
سهمیه ۲۰ روزه تردد پاییزی تهرانی‌ها به آبان و آذر منتقل شد
-
دعوای خاله‌زنکی موتور بقای برنامه‌های یوتیوبی؛ جنجال بفروش تا بمانی
-
دلیل حضور اندک طارمی در بازی با بارسلونا مشخص شد
-
من درخت یا اسبم؟ من پرنده‌ام یا زن؟
-
تعرفه جدید مشاوران املاک بازار مسکن را به سمت سوداگری سوق می‌دهد
-
گل های بازی استقلال ۲- ۰ الوحدات
-
مادورو: با هزاران موشک پدافندی «ایگلاس» آماده مقابله هستیم
-
دست و پازدن خانواده نتانیاهو برای عفو وی ادامه دارد
-
آمریکا و انگلیس دو شرکت بزرگ نفتی روسیه را تحریم کردند
-
حمله جدید آمریکا در اقیانوس آرام به بهانه مقابله با مواد مخدر
-
وزیر راه و شهرسازی وارد پایتخت پاکستان شد
-
روزنامه‌های ورزشی پنج‌شنبه یکم آبان ۱۴۰۴
-
روزنامه‌های اقتصادی پنج‌شنبه یکم آبان ۱۴۰۴
-
روزنامه‌های صبح پنج‌شنبه یکم آبان ۱۴۰۴
-
روزنامه‌های ورزشی چهارشنبه ۳۰ مهر ۱۴۰۴
-
روزنامه‌های اقتصادی چهارشنبه ۳۰ مهر ۱۴۰۴
- سرور اچ پی
- مانتو
- هتل های تهران
- حرف آخر
- مهرینو
- تهران تایمز
- روزنامه آگاه